Кыек сойлэмле жомлэлэр — татар телендә туры сөйләм белән бирелгән җөмләләр. Бу төр җөмләләрдә берәүнең сүзләре, фикерләре яки сөйләме турыдан-туры икенче кешегә җиткерелә. Кыек сөйләм, йәиcә туры сөйләм, авторның үз сүзләре белән башкаларның сөйләгәннәрен турыдан-туры китерә торган конструкцияләрне күздә тота.
Кыек сойлэмле жомлэлэрнең төп элементлары:
- Авторның Сүзләре: Бу - сөйләмнең авторы тарафыннан әйтелгән сүзләр. Алар сөйләмне кертеп җибәрү яки тәмамлау өчен кулланыла.
- Туры Сөйләм: Бу - автор тарафыннан китерелгән башка кешенең сүзләре. Ул тырнаклар эчендә бирелә һәм сөйләмнең төп өлеше булып тора.
- Пунктуация: Татар телендә туры сөйләмне китерү өчен төрле тыныш билгеләре кулланыла, мәсәлән, тырнаклар, ике нокта, сызык һәм баш хәрефләр.
Кыек Сөйләргә Мисаллар:
Мисал 1:
- Авторның Сүзләре: Мәктәптә укытучы әйтте:
- Туры Сөйләм: «Бүген без татар теле дәресендә кыек сөйләмле җөмләләр өйрәнәчәкбез».
Бу мисалда укытучының әйткән сүзләре турыдан-туры бирелгән һәм тырнаклар эчендә китерелгән.
Мисал 2:
- Авторның Сүзләре: Әни миңа:
- Туры Сөйләм: «Өй эшләреңне башкардыңмы?» – дип сорады.
Бу мисалда әнинең соравы турыдан-туры китерелгән һәм сорау билгесе кулланылган.
Мисал 3:
- Авторның Сүзләре: Дусларым:
- Туры Сөйләм: «Кино карарга барабызмы?» – диделәр.
Бу мисалда дусларның әйткән сүзләре турыдан-туры бирелгән һәм аларның сүзләре тырнаклар эчендә китерелгән.
Кыек сойлэмле жомлэлэрнең әһәмияте:
- Нәкълек: Кыек сөйләм башка кешенең сүзләрен нәкъ үзгәрешсез китерергә мөмкинлек бирә, бу мәгълүматның дөреслеген тәэмин итә.
- Эмоциональлек: Туры сөйләм җөмләләрне эмоциональ һәм җанлы итә, чөнки ул сөйләмнең чынлыгын саклый.
- Стилистика: Кыек сөйләм текстның стилистикасын баета һәм аның укылышын җиңеләйтә.
Кыек сөйләмле җөмләләр татар телендә сөйләм һәм язма телнең мөһим өлеше булып тора. Аларны дөрес һәм урынлы куллану тел белемен үстерүгә ярдәм итә һәм мәгълүматны төгәл һәм ачык итеп тапшырырга мөмкинлек бирә.